Η οφθαλμική νόσος από Έρπητα Ζωστήρα (HZO) αποτελεί μια σοβαρή νευροδερματολογική νόσο που προκαλείται από την επανενεργοποίηση του ιού Varicella-Zoster (VZV) στον οφθαλμικό κλάδο (V1) του τριδύμου νεύρου. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός γηράσκει, η συχνότητα εμφάνισης της HZO αυξάνεται, γεγονός το οποίο καθιστά την πρόληψη της νόσου όλο και σημαντικότερη.
Επιδημιολογία και Παθογένεια
Επιδημιολογικά Χαρακτηριστικά
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), η ετήσια επίπτωση της HZO σε άτομα άνω των 50 ετών κυμαίνεται από 3 έως 5 περιπτώσεις ανά 1,000 άτομα, με τον κίνδυνο να αυξάνεται εκθετικά μετά την 6η δεκαετία της ζωής1. Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
- Ηλικία (>50 ετών): Η σχετιζόμενη με την ηλικία ανοσοκαταστολή αυξάνει τον κίνδυνο επανενεργοποίησης του VZV.
- Ανοσοκαταστολή: Ασθενείς με HIV, καρκίνο ή υπό ανοσοκατασταλτική αγωγή (π.χ. χημειοθεραπεία, βιολογικοί παράγοντες) εμφανίζουν 10πλάσιο κίνδυνο2.
- Συστηματικές παθήσεις: Σακχαρώδης διαβήτης και υπέρταση συνδέονται με αυξημένη νοσηρότητα.
Εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι το 25% των ατόμων θα εμφανίσει VZV κατά τη διάρκεια της ζωής τους, και από αυτούς, το 10-20% θα αναπτύξει οφθαλμικές επιπλοκές3. Η νόσος δεν επηρεάζει μόνο τον οφθαλμό, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες επιπλοκές όπως μεθερπητική νευραλγία (PHN), η οποία επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών4.
Κλινικές Εκδηλώσεις και Επιπλοκές
Οφθαλμικές Εκδηλώσεις
Συμμετοχή βλεφάρων κι επιπεφυκότα
- Συμπτώματα: Μονομερείς φλυκταινώδεις βλάβες κατά μήκος του V1 δερματότοπου, με συχνή εμπλοκή των βλεφάρων (βλεφαρόπτωση, οίδημα).
- Χρονική εξέλιξη: Οι βλάβες κορυφώνονται την 6η ημέρα και συχνά περιπλέκονται από δευτερογενή λοίμωξη (S. aureus).
Συμμετοχή κερατοειδούς
- Επιθηλιακή κερατίτιδα: Ψευδοδενδριτικές βλάβες που εμφανίζονται την 4η-6η ημέρα (Εικόνα 1)
- Στρωματική κερατίτιδα: Άνω στρωματική – Nummular (εβδομάδα 2) ή εν τω βάθει (μήνες έως χρόνια) με κίνδυνο νεοαγγείωσης (Εικόνα 2).
- Νευροτροφική κερατοπάθεια: Αποτέλεσμα μειωμένης ευαισθησίας, με κίνδυνο διάτρησης (Εικόνα 3).
Εικόνα 1: Ψευδοδενδριτικές βλάβες
Εικόνα 2: Οπτική τομογραφία συνοχής πρόσθιων ημιμορίων που καταδεικνύει μεγάλη λέπτυνση σχετιζόμενη με στρωματική κερατίτιδα
Εικόνα 3: Άτονο έλκος – Νευροτροφική κερατοπάθεια
Νευρολογικές Επιπλοκές
- PHN: Χρόνιος πόνος (>3 μήνες) σε 20% των ασθενών, με σοβαρό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής4.
- Κρανιακές νευροπάθειες: Πτώση (κοινό κινητικό νεύρο) ή διπλωπία (τροχιλιακό ή/και απαγωγό νεύρο) σε <5% των περιπτώσεων.
Θεραπευτική Διαχείριση
Αντιιική Αγωγή
- Η ακυκλοβίρη (800mg 5x/ημέρα για 7-10 ημέρες) αποτελεί την πρώτη θεραπευτική επιλογή, με χρονικό παράθυρο αποτελεσματικότητας 72 ώρες από την εμφάνιση εξανθήματος6.
- Οι βαλακυκλοβίρη και φαμκυκλοβίρη προσφέρουν υψηλότερη βιοδιαθεσιμότητα και απλούστερο σχήμα δοσολογίας.
Αντιφλεγμονώδης Αγωγή
- Τοπικά στεροειδή (πρεδνιζολόνη 1%) για ιριδοκυκλίτιδα ή σοβαρή κερατίτιδα.
- Ανοσοκατασταλτικά (όπως κυκλοσπορίνη) σε χρόνιες φλεγμονώδεις μορφές.
Πρόληψη: Ο Ρόλος του Εμβολιασμού
Σύγχρονα Εμβόλια
- Shingrix®: ανασυνδυασμένο αντιγόνο με το ανοσοενισχυτικό σύστημα AS01B, προσφέρει 97% αποτελεσματικότητα κατά της HZO7.
- Zostavax®: Ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο με περιορισμένη αποτελεσματικότητα (51%) σε ηλικιωμένους.
Συστάσεις Εμβολιασμού (Centres for Disease Control and Prevention – CDC, 2023)
- Άτομα >50 ετών: Καθολική χορήγηση Shingrix® (2 δόσεις).
- Ανοσοκατεσταλμένοι: Προτεραιότητα σε Shingrix® λόγω ασφάλειας.
Συμπεράσματα
Η HZO αποτελεί μια πολύπλοκη νόσο με σημαντική νοσηρότητα. Ο εμβολιασμός με Shingrix® προσφέρει την πιο αποτελεσματική προστασία, ενώ η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κρίσιμες για την πρόληψη μακροχρόνιων επιπλοκών. Μελλοντικές έρευνες εστιάζουν στη βελτίωση των θεραπευτικών προτύπων και την ανάπτυξη νέων εμβολίων.
Βιβλιογραφία
- Galvis V, Tello A, Carreño NI, Berrospi RD, Niño CA, Rey JJ. Herpes Zoster Vaccination: An Urgent Priority. Cornea [Internet]. 2018 Sep 27;37(12): e57–8.
- Kennedy P, Gershon A. Clinical Features of Varicella-Zoster Virus Infection. Viruses. 2018 Nov 2;10(11): 609.
- Tsatsos M, Athanasiadis I, Myrou A, Saleh GM, Ziakas N. Herpes Zoster Ophthalmicus: A Devastating Disease Coming Back with Vengeance or Finding Its Nemesis? Journal of Ophthalmic and Vision Research (JOVR) [Internet]. 2022 Jan 21;123–9123–9.
- Johnson RW. Herpes zoster and postherpetic neuralgia. Expert Review of Vaccines. 2010 Mar;9(sup3): 21–6.
- Weinberg A, Kroehl ME, Johnson MJ, Hammes A, Reinhold D, Lang N, et al. Comparative Immune Responses to Licensed Herpes Zoster Vaccines. The Journal of Infectious Diseases. 2018 Sep 22;218(suppl_2): S81–7.
- Oxman MN, Levin MJ, Johnson GR, Schmader KE, Straus SE, Gelb LD, et al. A Vaccine to Prevent Herpes Zoster and Postherpetic Neuralgia in Older Adults. New England Journal of Medicine. 2005 Jun 2;352(22):2271–84.
- Lal H, Cunningham AL, Godeaux O, Chlibek R, Diez-Domingo J, Hwang SJ, et al. Efficacy of an Adjuvanted Herpes Zoster Subunit Vaccine in Older Adults. New England Journal of Medicine. 2015 May 28;372(22):2087–96.
- WHO. Vaccine Position Papers. Strategic Advisory Group of Experts on Immunization (SAGE)2022.
