Νεότερα δεδομένα στην αυξητική τάση της μυωπίας που ήδη μας απασχολεί

Η μυωπία, έχει εμφανιστεί ως παγκόσμια επιδημία, επηρεάζοντας σχεδόν ένα στα τρία άτομα σε όλο τον κόσμο. Ο αυξανόμενος επιπολασμός της μυωπίας κατά την πρώιμη παιδική ηλικία έχει αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης υψηλής μυωπίας και σχετικά απειλητικών για την όραση οφθαλμικών καταστάσεων στην ενήλικη ζωή. Αυτή η αύξηση των ποσοστών μυωπίας, που εμφανίζεται μέσα σε ένα σχετικά σταθερό γενετικό πλαίσιο, υπογραμμίζει τη βαθιά επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων και του τρόπου ζωής σε αυτήν την κατάσταση.

Όπως πολύ καλά γνωρίζουμε η μυωπία είναι ένα διαθλαστικό σφάλμα που προκαλείται κυρίως από μια αναντιστοιχία μεταξύ της οπτικής ισχύος των οφθαλμικών μέσων, δηλαδή του κερατοειδούς, του κρυσταλλικού φακού και του αξονικού μήκους του ματιού και διακρίνεται σε δύο βασικά είδη: την αξονική και τη διαθλαστική. Στην αξονική μυωπία, εμφανίζεται μια υπερβολική πρόσθιο-οπίσθια επιμήκυνση του βολβού του ματιού με λέπτυνση του αμφιβληστροειδούς, του χοριοειδούς και του σκληρού χιτώνα. Η αύξηση του αξονικού μήκους έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται σε αυτή την ομάδα πληθυσμού οφθαλμικές παθήσεις που απειλούν την όραση σε μεγαλύτερη συχνότητα, όπως είναι η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, ο καταρράκτης και το γλαύκωμα (Εικόνα 1). Από την άλλη πλευρά, η διαθλαστική μυωπία σχετίζεται κυρίως με τη μεγαλύτερη καμπυλότητα του κερατοειδούς και του φακού, που αυξάνει την οπτική ισχύ του ματιού.

Ο επιπολασμός της μυωπίας δεν είναι κοινός σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε παιδιά σχολικής ηλικίας (6–19 ετών), ο υψηλότερος επιπολασμός μυωπίας αναφέρθηκε στην Ασία (60%), συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ασίας (73%), ακολουθούμενη από τη Βόρεια Αμερική (42%), την Ευρώπη (40%), τη Νότια Αμερική ( ~10%) και την Αφρική (3,4–4,0%)¹. Στους νεαρούς ενήλικες, ο επιπολασμός είναι πολύ υψηλότερος στις αστικές χώρες της Ανατολικής Ασίας (81,6–96,5%) από ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο (12,8–35,0%)^2,5. Συγκριτικά, ο επιπολασμός της μυωπίας των ενηλίκων ήταν 19,4–41,8% μεταξύ των λαών της ανατολικής Ασίας, 17,2–36,5% στις υπόλοιπες ασιατικές χώρες και 11,4–35,1% στους μη Ασιάτες. Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση 145 μελετών παγκοσμίως για τον επιπολασμό της μυωπίας προέβλεψε ότι μέχρι το 2050, ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα είναι μυωπικός και περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού θα έχει υψηλή μυωπία. Στην Ευρώπη, ωστόσο, τα ευρήματα είναι μικτά, με αμφότερες τις αναφορές για αύξηση και καμία αλλαγή στον επιπολασμό της μυωπίας^3,4.

Υπάρχει μια παγιωμένη άποψη^7,8 ότι η παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, όπως κινητά τηλέφωνα και τάμπλετ καθώς και η έντονη κοντινή εργασία, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της μυωπίας. Αλλά είναι όντως έτσι;

Ας αναλύσουμε τους πιθανούς παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της μυωπίας όπως:

1. Αστικοποίηση και ο τύπος κατοικίας

Ο επιπολασμός της μυωπίας σχετίζεται με τα μεγάλα αστικά κέντρα και την υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και συγκεκριμένα χώρες γνωστές για την ταχεία αστικοποίησή τους, όπως η Κίνα, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα, έχουν υψηλό επιπολασμό μυωπίας, που κυμαίνεται από 69 έως 73%¹⁵. Επιπλέον, ο τύπος κατοικίας, το μέγεθος κατοικίας και ο όροφος διαβίωσης βρέθηκε ότι επηρεάζουν την ανάπτυξη μυωπίας^16,17. Η μυωπία ήταν πιο διαδεδομένη μεταξύ των παιδιών που ζούσαν σε διαμερίσματα και όχι σε μονοκατοικίες ή σε υψηλότερους ορόφους σε σύγκριση με εκείνα που ζούσαν σε χαμηλότερους ορόφους και σε ευρύχωρες κατοικίες^18,19.

2. Εποχές

Η Correction of Myopia Evaluation Trial (COMET)⁶ διαπίστωσε ότι ο ρυθμός εξέλιξης της μυωπίας και η επιμήκυνση του άξονα μειώθηκαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα, που αντιστοιχεί στην ατομική έκθεση στο φως. Μια άλλη μελέτη⁷ (n=1222, 0–3 ετών) ανέφερε ότι βρέθηκε περισσότερη μυωπική διάθλαση (0,12D) σε παιδιά που γεννήθηκαν τον χειμώνα σε σύγκριση με τα παιδιά που γεννήθηκαν το καλοκαίρι. Αυτή η συσχέτιση, πιθανόν, περιλαμβάνει παράγοντες όπως η περί-γεννητική έκθεση στο φως, η παραγωγή μελατονίνης, το βάρος γέννησης και η θερμοκρασία. Πολλοί συγχυτικοί παράγοντες καθιστούν δύσκολη την οριστική διαπίστωση της σχέσης μεταξύ των εποχών και της μυωπίας.

3. Τρόπος ζωής και οι δραστηριότητες

Πρόσφατες ανασκοπήσεις⁸ υπογραμμίζουν περαιτέρω τον ρόλο του αυξημένου χρόνου σε εξωτερικούς χώρους, αντί της ίδιας της σωματικής δραστηριότητας ως προς τον έλεγχο της εξέλιξης της μυωπίας. Ωστόσο, η προώθηση του αθλητισμού και της σωματικής δραστηριότητας εξακολουθεί να είναι ευεργετική και ιδιαιτέρως η ενθάρρυνση των παιδιών να περνούν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους συμβάλλει στην προστατευτική επίδραση του εξωτερικών δραστηριοτήτων στη μείωση της εξέλιξης της μυωπίας.

4. Δίαιτα και σωστή διατροφή

Η συσχέτιση της διατροφής με τη μυωπία είναι αμφιλεγόμενη καθώς μερικές πρόσφατες μελέτες δήλωσαν ότι η λήψη δημητριακών ολικής άλεσης, τα υψηλότερα κορεσμένα λιπαρά, οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες και η πρόσληψη χοληστερόλης συνδέθηκαν με μεγαλύτερη αύξηση του αξονικού μήκους των οφθαλμών καθώς και μυωπία^9,10. Στον αντίποδα, σε μια αναδρομική μελέτη 6.855 ατόμων ηλικίας 12 έως 25 ετών, δεν βρέθηκε σημαντική συσχέτιση με τη μυωπία για διατροφικούς παράγοντες, όπως η βιταμίνη D του ορού, τα επίπεδα γλυκόζης ή η πρόσληψη καφεΐνης, εκτός από τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης τα οποία σχετίζονταν με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης μυωπίας¹¹.

5. Κοινωνικό-οικονομική κατάσταση και το επίπεδο εκπαίδευσης

Μια μεγάλης κλίμακας μελέτη στην Κίνα βρήκε μια θετική συσχέτιση μεταξύ της μυωπίας και των δεικτών υψηλότερης κοινωνικό-οικονομικής κατάστασης, όπως η διαβίωση στην πόλη και η διάρκεια της εκπαίδευσης¹². Οι συγγραφείς πρότειναν ότι η οικονομική ανάπτυξη ενθαρρύνει την επιθυμία για πλούτο, οδηγώντας σε αυξημένη εκπαιδευτική αναζήτηση και εντονότερη επιθυμία για ακαδημαϊκή πορεία, με αποτέλεσμα τελικά υψηλότερα ποσοστά μυωπίας¹². Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι όχι μόνο το μορφωτικό επίπεδο του παιδιού επηρεάζει το αξονικό μέγεθος του οφθαλμού αλλά και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων μπορεί, επίσης, να είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη μυωπίας στα παιδιά¹³. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η σχέση συγχέεται από παράγοντες όπως η γονική μυωπία (γενετική), το εισόδημα και το επάγγελμα και ο μειωμένος χρόνος σε εξωτερικούς χώρους¹⁴.

H οφθαλμολογική κοινότητα έχει επενδύσει σε πολλές υποσχόμενες ερευνητικές και μη προτάσεις στην προσπάθεια για έλεγχο της εξέλιξης της μυωπίας, κάποιες από τις οποίες είναι σε αρχόμενα στάδια. Ας δούμε μερικές από τις νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις:

• Κρυσταλλικοί φακοί και μαλακοί φακοί επαφής, που παρέχουν μυωπική από-εστίαση φωτός στον περιφερειακό αμφιβληστροειδή, έχουν χρησιμοποιηθεί με μέτρια θεραπευτικά αποτελέσματα^19,20.
• Μια άλλη διαδεδομένη μέθοδος είναι η ορθο-κερατολογία κατά την οποία ο/η ασθενής χρησιμοποιεί σκληρούς φακούς επαφής, οι οποίοι επιπεδώνουν το κεντρικό τμήμα του κερατοειδούς διορθώνοντας μέσου βαθμού μυωπίες χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση φακών επαφής ή γυαλιών κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εκτός από τη διόρθωση του βαθμού μυωπίας, παρατηρείται και μείωση της μυωπικής εξέλιξης λόγω της απο-εστίασης στον περιφερικό αμφιβληστροειδή, γεγονός που μειώνει το ερέθισμα για ανάπτυξη του αξονικού μήκους.
• Η χρήση ατροπίνης συγκέντρωσης (0,01%) σε βάθος χρόνου 5 ετών βρέθηκε σε πολλές μελέτες ότι ήταν αποτελεσματική στη μείωση της εξέλιξης της μυωπίας χωρίς ιδιαίτερες ανεπιθύμητες ενέργειες^21,22,23,24.

Η μυωπία είναι ένα πολυ-παραγοντικό ζήτημα, το οποίο πρέπει να προσεγγίσουμε ολιστικά στη βάση του λαμβάνοντας υπόψη όλους εκείνους τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Δυστυχώς, τα ευρήματα δείχνουν ότι η μυωπία αποτελεί ήδη ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας και η διαχείρισή της είναι ένα ζήτημα που θα κληθούν να διαχειριστούν οι οφθαλμίατροι στο εγγύς μέλλον. Η λύση του προβλήματος δεν είναι η απλή διόρθωσή της με γυαλιά οράσεως ή μέσω διαθλαστικών επεμβάσεων, καθώς οι συμβατικές μέθοδοι δεν ελέγχουν την εξέλιξη της μυωπίας, απλά προσφέρουν ευκρινή και λειτουργική όραση. Είναι ζωτικής σημασίας να αντιληφθούμε τον μηχανισμό εξέλιξης της μυωπίας λόγω του σύγχρονου τρόπου διαβίωσής μας και να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία στον προληπτικό έλεγχο μέσω σύγχρονων πρωτοκόλλων, ώστε η ελληνική οφθαλμολογική κοινότητα να είναι ακόμα μια φορά πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση και δραστική μείωση της μυωπίας.