Sir William Bowman 1st Baronet

ΥΕ TΗΑΤ HAVE EYES, YET CANNOT SEE IN DARKNESS AND IN MISERY,

RECALL THOSE MIGHTY VOICES THREE:

Ιησού, ελέησόν με.

Θάρσει, έγειραι. Ύπαγε;

Η πίστις σου σέσωκέ σε

(Η γραφή στην επιτύμβια πλάκα)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Sir William Bowman είναι γνωστός για τις ανακαλύψεις του στην ιστολογία και την παθολογική ανατομία. Ήταν, επίσης, ένας εξέχων Άγγλος χειρουργός, εκτός από ανατόμος και ιστοπαθολόγος. Είναι γνωστό ότι για την έρευνά του χρησιμοποίησε μικροσκόπια για να μελετήσει διάφορα ανθρώπινα όργανα, αν και κατά τη διάρκεια της ζωής του ακολούθησε μια επιτυχημένη καριέρα ως οφθαλμίατρος. To παρόν άρθρο πραγματεύεται κυρίως τα δημοσιευμένα κείμενα που αφορούν την Οφθαλμολογία. Κύριο έργο του παραμένει το ‘The Collected Papers of Sir William Bowman’. Το σκηνικό της δράσης του Bowman και του στενού φίλου του Robert Bentley Todd (καθηγητού Φυσιολογίας) διαδραματίζεται στη βικτωριανή Αγγλία του 19ου αιώνα (Birmingham και London). Το έργο αναφοράς ‘The Collected Papers of Sir William Bowman’ αποτελεί μια πολύτιμη αναζήτηση της συμβολής του Bowman στην Ιατρική.

ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΑΡΙΕΡΑ

Ο William Bowman γεννήθηκε στο Nantwich, του Cheshire, τρίτος γιος τραπεζίτη και ερασιτέχνη βοτανολόγου-γεωλόγου. Φοίτησε στο σχολείο Hazelwood School κοντά στο Birmingham από το 1826. Είχε ένα ατύχημα με πυρίτιδα και αυτό προκάλεσε το ενδιαφέρον του για την ιατρική και μαθήτευσε κοντά στον χειρουργό Joseph Hodgson στο Birmingham General Hospital το 1832. Έφυγε από το Birmingham το 1837 για να συνεχίσει την εκπαίδευσή του ως χειρουργός και φοίτησε στο King’s College του Λονδίνου, όπου υπηρέτησε ως επιμελητής υπό τον Robert Bentley Todd, καθηγητή Φυσιολογίας. Το πρώτο σημαντικό έργο του αφορούσε τη δομή του γραμμωτού μυός, για το οποίο εξελέγη μέλος της Royal Society το 1841.

Πολύ νωρίς, σε ηλικία 25 ετών, έγινε διάσημος για την ανακάλυψη και περιγραφή της «κάψουλας του νεφρώνα», της γνωστής «κάψας του Bowman» και επίσης της μεμβράνης του κερατοειδούς χιτώνα που αργότερα ονομάστηκε «μεμβράνη του Bowman».

Η ανακάλυψη αυτή, που τότε έγινε γνωστή ως η κάψα ή έλυτρο του Bowman, αποτελεί ένα πολύ βασικό στοιχείο του νεφρώνα. Παρουσίασε τα ευρήματά του το 1842 στην εργασία του ‘On the Structure and Use of the Malpighian Bodies of the Kidney’ (Σχετικά με τη Δομή και τη Χρήση των Μαλπιγειανών σωματιδίων του Νεφρού) στη Royal Society και του απονεμήθηκε το Royal Medal. Η λαμπρή μελέτη του Bowman για τη δομή του νεφρού εκφωνήθηκε ενώπιον της Royal Society τον Ιούνιο του 1842.

Τα δοκίμια αυτά περιλαμβάνουν λεπτομερείς περιγραφές της οφθαλμικής ανατομίας, παθολογίας και φυσιολογίας. Μερικά από τα βασικά του έργα είναι: (και με τον Robert Todd) το πεντάτομο Physiological Anatomy and Physiology of Man (1843–1856) (Φυσιολογική Ανατομία και Φυσιολογία του Ανθρώπου) και το Cyclopaedia of Anatomy and Physiology (1852) (Εγκυκλοπαίδεια Ανατομίας και Φυσιολογίας).

ΤΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η συνεργασία του με τον Todd οδήγησε στη δημοσίευση του πεντάτομου έργου “Φυσιολογική Ανατομία και Φυσιολογία του Ανθρώπου” (1843–1856) και της “Εγκυκλοπαίδειας Ανατομίας και Φυσιολογίας” (1852), τα οποία περιέγραφαν λεπτομερώς την έρευνά τους στη μικροσκοπία και την ιστολογία, συσχετίζοντας τις μικροσκοπικές ανατομικές παρατηρήσεις με τις φυσιολογικές λειτουργίες. Η εκτεταμένη χρήση των μικροσκοπίων έφερε επανάσταση στη μελέτη της ανατομίας και της φυσιολογίας. Εκτός των δημοσιεύσεων υπήρξαν και δύο ομιλίες, μία με τίτλο «Σκέψεις για τον Φοιτητή Ιατρικής», μια εισαγωγική ομιλία που εκφωνήθηκε στο King’s College του Λονδίνου την 1η Οκτωβρίου 1851, και η ομιλία για τη χειρουργική που εκφωνήθηκε στο Chester στη συνάντηση της Βρετανικής Ιατρικής Εταιρείας στις 9 Αυγούστου 1866.

Σχετικά με τη Φυσιολογία του:

….Πολλές από τις εικόνες ήταν του Bowman, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη μελέτη της μικροσκοπικής δομής του δέρματος, όλων των οργάνων και των νεύρων, του επιθηλίου του πεπτικού σωλήνα, όλων των αδένων, των πνευμόνων, του ήπατος, των νεφρών, των όρχεων, των μυών, εκούσιων και ακούσιων, των οστών και των χόνδρων. Κατέγραψε μια ευρεία γκάμα νέων ανατομικών δεδομένων, με τέτοια ακρίβεια που πολλά εξ αυτών ισχύουν μέχρι σήμερα. Σε μια σύντομη εργασία που δημοσιεύτηκε το 1842 σχετικά με τις εικόνες που έδειξε μια μικροσκοπική μελέτη σε μια περίπτωση λιπώδους εκφύλισης ήπατος, ο Bowman μιλά για τα κύτταρα ως μικρά εργαστήρια της φύσης. Αυτή η σύντομη εργασία είναι μια από τις πρώτες στην οποία το μικροσκόπιο χρησιμοποιείται για να αποκαλύψει λεπτότερες παθολογικές αλλαγές.

 ΤΟ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ

Αφού ολοκλήρωσε τη χειρουργική του εκπαίδευση το 1844, ο Bowman άσκησε το επάγγελμα του οφθαλμίατρου στο Βασιλικό Οφθαλμολογικό Νοσοκομείο του Λονδίνου (αργότερα γνωστό ως Moorfields Eye Hospital). Ήταν ένας από τους πρώτους χρήστες του οφθαλμοσκοπίου που εφηύρε ο Hermann von Helmholtz το 1851. Μεταξύ 1848 και 1855, δίδαξε επίσης στο King’s College. Ο Bowman ανακάλυψε και ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τα στοιχεία της ‘μεμβράνης’ (anterior elastic lamina of the cornea and the corneal iterspaces), τα ενδιάμεσα διαστήματα του κερατοειδούς (μεμβράνη Bowman-στρώμα) και τη μυϊκή υφή του ακτινωτού σώματος, ή με άλλα λόγια του ακτινωτού μυός (σχεδόν μαζί με τον Ernst Brücke στη Βιένη). Ήταν ο πρώτος που υπέδειξε την πραγματική φύση του ζωνικού ή ελασματοειδούς καταρράκτη (zonular ή lamellar). Το 1880, ίδρυσε την «Ophthalmological Society», η οποία αργότερα έγινε το ‘Royal College of Ophthalmologists’.

Τα οφθαλμολογικά συγγράμματα του Sir William Bowman και τα χειρουργικά του εργαλεία

Το υπόλοιπο δημοσιευμένο έργο του αφορά κυρίως την Οφθαλμολογία. Αφορά κλινικές έρευνες, συζητήσεις ενώπιον διαφόρων ενώσεων και ομιλίες ενώπιον διαφόρων εταιρειών. Το μεγαλύτερο μέρος του κλινικού του έργου στην Οφθαλμολογία πραγματοποιήθηκε στο Βασιλικό Οφθαλμολογικό Νοσοκομείο του Λονδίνου, “Moorfield’s”. Διορίστηκε βοηθός χειρουργός στο Moorfield’s το 1846 και το 1851 έγινε χειρουργός, αποσυρόμενος λόγω ηλικίας το 1876. Οι διαλέξεις του σχετικά με τα μέρη που αφορούν στην επέμβαση στον οφθαλμό είναι αφιερωμένες στον δάσκαλό του, Joseph Hodgson, και δημοσιεύθηκαν το 1849.

Ο Sir William Bowman είχε εφεύρει και αναπτύξει πολλά χειρουργικά εργαλεία για τις δικές του οφθαλμολογικές επεμβάσεις. Πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Μεταξύ αυτών και οι χρήσιμοι δακρυϊκοί καθετήρες που έφεραν το όνομά του. Πολλοί από τους συναδέλφους του περιέγραψαν τα εργαλεία του στα έργα τους.

Όταν το 1851 (το έτος της εφεύρεσης του οφθαλμοσκοπίου από τον Helmholtz) οι Donders και von Graefe επισκέφθηκαν το Λονδίνο, γνώρισαν τον Bowman, έγιναν πολύ στενοί φίλοι και αποτέλεσαν ένα δυναμικό επιστημονικό τρίο. Ένας κύκλος που δεν έσπασε ποτέ μέχρι τον πρόωρο θάνατο του Albert von Graefe το 1870. Αυτοί οι τρείς πρωτοπόροι επιστήμονες και διανοητές αποτέλεσαν μια συνεχή πηγή έμπνευσης και πρόκλησης για την ιατρική κοινότητα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Sir Williamm Bowman έλαβε τον τίτλο του ιππότη και την προεδρία του Διεθνούς Ιατρικού Συνεδρίου στο Λονδίνο το 1881. Εκτός από συνιδρυτής το 1880 της Οφθαλμολογικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας, για τρία συνεχόμενα χρόνια διορίστηκε πρόεδρος αυτού του νέου οργανισμού. Σταθμό στη ζωή του αποτελεί και η γνωριμία με τη μητέρα της νοσηλευτικής Florence Nightingale και τον ρόλο που διαδραμάτισαν και οι δύο στη βελτίωση της νοσηλευτικής φροντίδας στο King’s College Hospital (1854). Αργότερα η Nightingale του απηύθυνε 14 επιστολές από την Κριμαία, όπου βρισκόταν, περιγράφοντας τις τραγικές συνθήκες που επικρατούσαν εκεί καθώς και τις απώλειες των μαχών. O Sir William Bowman απεβίωσε από πνευμονία στις 27 Μαρτίου, το 1892.

O Sir William Bowman υπήρξε ένας προικισμένος επιστήμων, ιατρός και πρωταγωνιστής στην ανακάλυψη των μηχανισμών, ανάπτυξης λειτουργίας και εξέλιξης των ζωτικών στοιχείων του ανθρωπίνου σώματος. Έζησε σε μια εποχή που συνέβησαν μεγάλες αλλαγές στις επιστήμες και συμμετείχε σε αυτή την κοσμογονία ως ένας από τους πρωταγωνιστές.

Η Οφθαλμολογία υπήρξε το ιατρικό πεδίο όπου προσέφερε τόσα πολλά και είχε το προνόμιο να αποτελεί την κύρια ενασχόληση του σπουδαίου αυτού επιστήμονα στην ερμηνεία των δομών του οφθαλμού. Εκτός όλων αυτών ο Bowman υπήρξε ένας ευσεβής άνδρας που συμμετείχε με την προσφορά του στην ενορία όπου ζούσε και ετάφη στην εκκλησία του Holmbury St. Mary. Η επιτύμβια πλάκα ευρίσκεται στην εκκλησία St. James στο Piccadilly.

“Let him turn to books, the source and delight of the most excellent men in all ages, and a means by which he may adorn his mind and store it with just and pleasing ideas, and render himself more fitted to associate, on terms of equality, with a scholar and a man of taste in any vicinity in which his lot may be cast”

Sir William Bowman

“Ας στραφεί στα βιβλία, την πηγή και απόλαυση των πιο σπουδαίων ανθρώπων όλων των εποχών, και ένα μέσο με το οποίο μπορεί να πλουτίσει το νου του και να γνωρίσει δίκαιες και ωραίες ιδέες, και να καταστήσει τον εαυτό του κατάλληλο να συναναστρέφεται, με όρους ισότητας, με έναν διανοητή και έναν άνθρωπο με γούστο σε οποιαδήποτε κύκλο και αν βρεθεί”