Assessing Endothelial Integrity in Patients with Progressive Keratoconus and Thin Corneas Treated with the Sub400 Corneal Cross-linking Protocol

Σκοπός της μελέτης αυτής ήταν να εκτιμηθεί η ακεραιότητα του ενδοθηλίου σε ασθενείς με κερατόκωνο που υποβλήθηκαν σε διασύνδεση κολλαγόνου με το πρωτόκολλο sub400 για εκτασία, λόγω του λεπτού πάχους στρώματος (<400μm). Η αναδρομική αυτή μελέτη αφορούσε ένα κέντρο. Πραγματοποιήθηκε συνεστιακή ενδοθηλιοσκόπηση με μέτρηση του αριθμού των ενδοθηλιακών κυττάρων πριν και έως και 24 μήνες μετά τη θεραπεία. Το demarcation line εκτιμήθηκε ένα μήνα μετά τη θεραπεία με οπτική τομογραφία συνοχής πρόσθιου ημιμορίου. Η μελέτη συμπεριέλαβε 17 οφθαλμούς, 17 ασθενών με πάχος κατά την επέμβαση (χωρίς επιθήλιο) μεταξύ 317 και 367μm (median 357μm). Το πρωτόκολλο sub400 πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 2021. Σε αντίθεση με άλλα πρωτόκολλα CXL που χρησιμοποιούν υποωσμωτική ριβοφλαβίνη ή τη χρήση φακού επαφής, το πάχος του στρώματος δεν μεταβάλλεται. Αντίθετα, βασίζεται σε έναν αλγόριθμο που προσαρμόζει τον χρόνο της ακτινοβόλησης με UV ανάλογα με το μικρότερο πάχος του κερατοειδούς μετά την απομάκρυνση του επιθηλίου και την εφαρμογή ριβοφλαβίνης. Εξασφαλίζει μια εξατομικευμένη θεραπεία με σκοπό την ασφαλή ακτινοβόληση σε ένα όριο 70μm από το ενδοθήλιο σε πάχη μεταξύ 200-400μm. Στον ένα μήνα η διάμεση τιμή της απόστασης του DL από την επιφάνεια του κερατοειδούς στο πιο λεπτό σημείο ήταν 254μm (181-294), ενώ από το ενδοθήλιο 80μm (45-91). Στο 58,8% των ασθενών επιτεύχθηκε το επιθυμητό βάθος CXL των 70μm από το ενδοθήλιο. Όσον αφορά τις μετρήσεις του αριθμού των ενδοθηλιακών κυττάρων, αυτές δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα προ και μετά τη θεραπεία μεγέθη σε όλες τις μετρήσεις, ούτε μεταξύ του οφθαλμού που υποβλήθηκε σε θεραπεία με τον έτερο οφθαλμό. Δεν παρατηρήθηκαν στους δώδεκα μήνες περιστατικά ενδοθηλιακής ανεπάρκειας, ακόμα και στους οφθαλμούς όπου το DL ήταν σε απόσταση μικρότερη από 70μm από το ενδοθήλιο. Μειονεκτήματα της μελέτης είναι το μικρό δείγμα ασθενών, η αναδρομική φύση της και η μη αξιολόγηση άλλων ανατομικών παραμέτρων του ενδοθηλίου. Συμπερασματικά, η μελέτη καταλήγει ότι δεν παρατηρήθηκε σημαντική μείωση του αριθμού των ενδοθηλιακών κυττάρων στους οφθαλμούς στους οποίους εφαρμόστηκε το συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Μεγαλύτερου μεγέθους προοπτικές μελέτες απαιτούνται για επιβεβαίωση της ασφάλειας του ενδοθηλίου.