1. Φυσιολογικός κρυσταλλοειδής φακός
Ο κρυσταλλοειδής φακός είναι μια διάφανη, αμφίκυρτη δομή εντοπιζόμενη πίσω από την ίριδα και προσθίως του υαλοειδούς. Η ανάρτησή του γίνεται από μια σειρά ισχυρών, ακτινοειδώς διατεταγμένων ινών, που ως σύνολο ονομάζονται Ζίννειος ζώνη. Αυτές εκφύονται από το επιθήλιο των ακτινοειδών προβολών και φέρονται στον ισημερινό του φακού.
Ο φακός αποτελείται από 4 μέρη:
- Μία ελαστική κάψα (περιφάκιο)
- Το επιθήλιο
- Τον φλοιό
- Τον πυρήνα
Η πρόσθια και η οπίσθια επιφάνεια του φακού ονομάζεται αντίστοιχα πρόσθιος και οπίσθιος πόλος, ενώ η μεγαλύτερη περιφέρεια του φακού ονομάζεται ισημερινός.
Ο φακός στερείται αιμάτωσης και εξαρτάται πλήρως από το υδατοειδές υγρό για να καλύψει τις μεταβολικές του ανάγκες.
Οι λειτουργίες του φακού είναι οι εξής:
- Να διατηρήσει τη διαύγειά του
- Να ανακλάσει το φως
- Να επιτύχει προσαρμογή (σε συνεργασία με το ακτινωτό σώμα)
Εξαιτίας του διαφορετικού δείκτη διάθλασης – φυσιολογικά 1.4 κεντρικά και 1.36 περιφερικά – σε σχέση με το υδατοειδές και το υαλοειδές, ο φακός είναι ικανός να ανακλά το φως. Προσφέρει περίπου 20.00 διοπτρίες (D) από τη συνολική διαθλαστική δύναμη των 60.00 D του οφθαλμού.
Κατά τη γέννηση, ο φακός έχει διάμετρο περίπου 6.5 mm και 3.5 mm προσθιοπίσθια απόσταση. Στον ενήλικα, η διάμετρος είναι περίπου 10 mm και προσθιοπίσθια απόσταση 5 mm. Με την ηλικία, ο φακός γίνεται πυκνότερος και πιο κυρτός, γεγονός που αυξάνει τη διαθλαστική του δύναμη. Ωστόσο, ο δείκτης διάθλασής του μειώνεται, πιθανώς ως αποτέλεσμα της αυξημένης παρουσίας αδιάλυτων πρωτεϊνών.
1.1 Περιφάκιο
Το περιφάκιο είναι μια ελαστική, διαφανής μεμβράνη, η οποία αποτελείται κυρίως από ίνες κολλαγόνου τύπου IV και άλλες πρωτεΐνες του στρώματος (γλυκοπρωτεΐνες, θειικές γλυκοζαμινογλυκάνες).
Οι ζωναίες ίνες προσφύονται στην εξωτερική επιφάνεια του περιφακίου στην περιοχή του ισημερινού.
Εμφανίζει το μεγαλύτερό του πάχος στην πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια κοντά στον ισημερινό (20 mm) και το λεπτότερο στον οπίσθιο πόλο (3 mm).
1.2 Επιθήλιο του Φακού
Το επιθήλιο του φακού είναι μονό κυβoειδές, υπό το περιφάκιο. Εντοπίζεται κυρίως στην πρόσθια επιφάνεια του φακού. Στον ισημερινό τα επιθηλιακά κύτταρα επιμηκύνονται σε κυλινδρικά και διατάσσονται σε στοίχους. Τα κύτταρα του επιθηλίου είναι μεταβολικώς ενεργά, δηλαδή πραγματοποιούν βιοσύνθεση DNA, RNA, λιπιδίων, πρωτεϊνών και ενέργειας. Τα κύτταρα που εντοπίζονται στον ισημερινό διαιρούνται και διαφοροποιούνται σε κύτταρα φακαίων ινών (φλοιός και πυρήνας του φακού).
1.3 Φλοιός και Πυρήνας
Ο φακός εμφανίζει σε τομή εικόνα διαστρωμάτωσης σε στιβάδες. Οι νεοσχηματισμένες φακαίες ίνες επικάθονται πάνω στις παλαιότερες που εντοπίζονται στο κέντρο του φακού. Ο πυρήνας του φακού αποτελείται από τις παλαιότερες ίνες, οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά την εμβρυική ανάπτυξη (εμβρυικός πυρήνας), ενώ ο φλοιός από πιο όψιμα σχηματισμένες ίνες.
Κατά την εμβρυική ανάπτυξη, οι φακαίες ίνες που ανήκουν στην ίδια στιβάδα, καταλήγουν σε τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούνται γραμμοειδείς διατάξεις, γνωστές ως ραφές. Η πρόσθια ραφή έχει σχήμα «Υ», ενώ η οπίσθια ανεστραμμένο «Υ». Κατά την ανάπτυξη του φακού, οι ραφές αυτές αποκτούν πολυπλοκότερα σχήματα.
